गल्ली–गल्ली दुईपांग्रे दमकल

काठमाडौं-राजधानीमा भित्री बजारका साँघुरा गल्ली सम्झेर जुद्ध बारुणयन्त्र कार्यालयका प्रमुख किशोरकुमार भट्टराई बेलाबेला झस्किइरहन्थे। गल्लीका घरपसलमा आगलागी हुँदा दमकल छिराउन नसकेर ठूलो क्षति बेहोर्नुपरेको उनी आफैंले पटकपटक देखिसकेका थिए।

दमकल छिर्नै नसक्ने यी गल्लीमा आगो निभाउने विकल्प के होला? सोच्दासोच्दै उनले जुक्ति मात्र फुराएनन्, अहिले उनका अगाडि त्यस्ता दस ‘फायर मोटरबाइक' तम्तयार छन् जसले आगो निभाउन सघाउन सक्छन्।
‘अब राजधानीका साँघुरा गल्ली, ट्राफिक जामले आगलागी नियन्त्रणमा अवरोध पुर्‍याउने छैन,' भट्टराईले सोमबार नागरिकसँग भने, ‘राजधानीको कुनै पनि स्थानमा आगलागी हुनासाथ पहिला फायर बाइक पुग्नेछ। त्यसले प्राथमिक रूपमा आगलागी नियन्त्रण गरेपछि आवश्यकता हेरेर मात्र दमकल पठाउनेछौं।'
साँघुरो सडक, सवारी जाम र लत्रिएका तारको अवरोधका कारण घटनास्थलमा समयमै दमकल पुर्‍याउन नसक्नु काठमाडौं उपत्यकाका अग्निनियन्त्रकको टाउको दुखाइ नै हो।
‘हामी आगलागीको खबर पाएको एक मिनेटमै दमकल लिएर निस्कन्छौं, तर घटनास्थल पुग्न समय लाग्दा क्षति धेरै भइसकेको हुन्छ,' भट्टराईले भने, ‘साँघुरा सडक, जाम र अनियन्त्रित तारको अवरोध छिचोल्नै हम्मेहम्मे पर्छ। समयमै पुग्दा सजिलै नियन्त्रण गर्न सकिने आगो ढिला पुग्दा दन्किसकेको हुन्छ, अब यस्तो समस्यामा हामीलाई फायर बाइकले सघाउनेछ।'
पानीको सट्टा ‘ड्राई केमिकल पाउडर' लगायत रसायन प्रयोग गरेर सुरुआती आगो फैलिनबाट रोक्न सकिने र त्यसपछि दमकल ल्याएर आगो साम्य पार्न सकिने मोटरसाइकल प्रयोगमा ल्याएर आगलागी नियन्त्रण र उद्धार मात्र होइन, सवारी दुर्घटना, बाढीपहिरो र इनारमा खसेकाको उद्धार गर्न पनि सजिलो हुने उनले बताए।
आफ्नो जुक्तिलाई सफल बनाउन भट्टराईले हंसराज हुलासचन्द एन्ड कम्पनीको साथ पाएका छन्। कम्पनीले भट्टराईकै योजना पत्याएर कार्यालयलाई दसवटा ‘एभेन्जर' मोटरसाइकल दिएको छ। सुरुमा एउटा मोटरसाइकललाई अग्निनियन्त्रक सवारीमा रूपान्तरण गरेर देखाउनुपर्ने सर्तमा सफल भएपछि कम्पनीले एकसाथ दसवटा मोटरबाइक दिएको उनले सुनाए।
‘हामी नमुनाका रूपमा एउटा भए पनि फायर बाइक चलाउने भनेर कम्पनीसँग मोटरसाइकल माग्ने योजनामा थियौं,' भट्टराईले भने, ‘कम्पनीले डिजाइन हेर्छु, मन परे १० वटा दिन्छु भन्यो।'
ती दसवटै मोटरसाइकल आगलागी नियन्त्रणका उपकरणलगायत सामग्री जडान भएर काठमाडौंका गल्लीमा कुद्न तयार पारिएको उनले जानकारी दिए।
कम्पनीले निःशुल्क उपलब्ध गराएका फायर बाइकको सोमबारबाट औपचारिक सुरुआत गरिएको हो। त्यसलाई ‘तुफान' नाम दिइएको छ। उपप्रधान तथा स्थानीय विकासमन्त्री प्रकाशमान सिंहले सोमबार फायर बाइक सेवाको औपचारिक शुभारम्भ गरे।
जापान, सिंगापुरलगायत देशमा समेत फायर बाइक प्रयोग हुँदै आए पनि यो दमकलको विकल्प भने होइन। यसले दमकलको काममा सहयोगसम्म गर्न सक्छ।
कम्पनीका कार्यकारी निर्देशक शेखर गोल्छाले व्यावसायिक सामाजिक उत्तरदायित्वअन्तर्गत ३५ लाख रुपैयाँबराबरका १० मोटरसाइकल फायर बाइक बनाउन उपलब्ध गराइएको जानकारी दिए।
आगलागी हु“दा वा कसैले १०१ नम्बरमा फोन गरेर आगो लागेको सूचना दिए सुरुमै फायर बाइक कुदाउने व्यवस्था गरिएको छ। त्यसपछि आवश्यकताअनुसार दमकल पठाइनेछ। ती बाइकमा आगलागी नियन्त्रण गर्न आवश्यक साधन र यन्त्र जडान गरिएको छ। आगो निभाउन आवश्यक कार्बनडाइअक्साइड, ड्राई केमिकल पाउडर, फायर एक्स (आगलागी हु“दा प्रयोग गर्ने बन्चरो), हाइड्रोलिक कटर, अक्सिजन, धुवा“ नियन्त्रण गर्ने सेट, पानीको पाइप, डोरीलगायत सामग्री बाइकमै राखिएको वारुणयन्त्र कार्यालयले जनाएको छ।
हरेक बाइकमा आवश्यकताअनुसार छुट्टाछुट्टै प्रविधि जडान गरिएको भट्टराईले जानकारी दिए। उनका अनुसार दमकल पुग्नै नसक्ने अग्लो ठाउँ वा साँघुरो गल्लीभित्र आगो लाग्दा नियन्त्रण गर्ने उपकरण पनि यसमा जोडिएको छ।
गोल्छाले राजधानीमा आगलागी नियन्त्रणका लागि ठूला दमकल समयमा पुग्न नसक्ने अवस्थामा बाइकलाई नै अग्निनियन्त्रकका रूपमा प्रयोग गर्न सकिने बताए। ‘यसबाट धेरैले चाँडो र सहजै उद्धार पाउनेछन्,' उनले भने, ‘फायर बाइकलाई उपत्यकाबाहिर पनि विस्तार गर्न सहयोग गर्ने विचार गरेका छौं।'
काठमाडौं महानगरपालिकाका कार्यकारी अधिकृत लक्ष्मण अर्यालले आगलागी तथा विपद परेका ठाउँमा दमकलभन्दा चा“डो पुगेर फायर बाइकले घटना नियन्त्रणमा लिने बताए।
‘यो दमकलको विकल्प भने होइन,' उनले भने, ‘यसले आगलागीका सुरुआती अवस्थालाई नियन्त्रणमा लिन सहयोग पुर्‍याउनेछ, त्यसपछि आगलागीको प्रकृति र अवस्था हेरेर दमकल पनि बोलाएर घटनालाई पूर्ण नियन्त्रणमा ल्याइनेछ।'